Trong thực tế, việc chia tài sản thừa kế có người không đồng ý là tình huống khá phổ biến, nhất là khi có sự khác biệt về quyền lợi hoặc hiểu nhầm trong di chúc. Để xử lý đúng quy định và đảm bảo quyền lợi của các bên, cần căn cứ vào việc người để lại di sản có di chúc hay không. Cùng Nacilaw tìm hiểu cụ thể cách giải quyết trong từng trường hợp theo quy định pháp luật hiện hành.
1. Trường hợp chia thừa kế theo di chúc có người không đồng ý
Theo Điều 624 Bộ luật Dân sự 2015: “Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.”
Người lập di chúc có toàn quyền quyết định việc để lại tài sản cho bất kỳ ai, không phụ thuộc vào hàng thừa kế. Quyền này cũng được ghi nhận tại Điều 626 Bộ luật Dân sự, cho phép người lập di chúc chỉ định hoặc truất quyền hưởng di sản của người thừa kế, phân chia di sản theo từng phần, hoặc giao nghĩa vụ cho người thừa kế.
Tuy nhiên, để di chúc có hiệu lực pháp lý, Điều 630 Bộ luật Dân sự quy định ba điều kiện quan trọng cần bảo đảm:
- Về nội dung: Không được vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.
- Về hình thức: Phải đúng quy định, có thể lập bằng văn bản hoặc di chúc miệng trong trường hợp đặc biệt.
- Về người lập di chúc: Phải minh mẫn, sáng suốt, không bị lừa dối, cưỡng ép.
Như vậy, nếu di chúc hợp pháp thì việc chia di sản không phụ thuộc vào ý kiến của người thừa kế khác. Cụ thể:
- Nếu người phản đối là người không có tên trong di chúc, thì di chúc vẫn được thực hiện bình thường.
- Nếu người phản đối là người có tên trong di chúc nhưng không muốn nhận di sản, họ có quyền từ chối nhận di sản bằng văn bản trước khi việc phân chia được thực hiện, miễn không nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản.
Nếu di chúc hợp pháp thì việc chia di sản không phụ thuộc vào ý kiến của người thừa kế khác
2. Trường hợp chia thừa kế theo pháp luật có người không đồng ý
Trong trường hợp không có di chúc hoặc di chúc không hợp pháp, việc chia thừa kế sẽ theo pháp luật. Căn cứ Điều 650 Bộ luật Dân sự, thừa kế theo pháp luật áp dụng khi:
- Người để lại di sản không lập di chúc hoặc di chúc bị vô hiệu.
- Người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc.
- Người thừa kế từ chối nhận di sản hoặc không có quyền hưởng.
- Phần di sản không được định đoạt trong di chúc.
Theo Điều 651 Bộ luật Dân sự, người thừa kế theo pháp luật được chia theo thứ tự:
- a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
- b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
- c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
Những người cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau. Nếu hàng thừa kế trước không còn ai, hàng kế tiếp mới được hưởng.
Khi một hoặc vài người không đồng ý với việc chia di sản, có thể xử lý như sau:
- Không đồng ý tặng cho phần di sản: Các bên có thể thoả thuận để người phản đối nhận phần giá trị tương ứng hoặc đồng sở hữu tài sản (chẳng hạn cùng đứng tên trên sổ đỏ).
- Không đồng ý với thoả thuận chia di sản: Các bên còn lại có thể khởi kiện tại Tòa án nhân dân cấp huyện nơi có tài sản thừa kế. Toà án sẽ căn cứ vào hồ sơ, di chúc và quy định pháp luật để đưa ra quyết định công bằng nhất.
Trường hợp chia thừa kế theo pháp luật có người không đồng ý
3. Thủ tục giải quyết tranh chấp chia tài sản thừa kế
Khi có người không đồng ý với việc phân chia, cần thực hiện theo trình tự pháp lý để bảo đảm quyền lợi của tất cả các bên:
Thỏa thuận giữa các bên thừa kế
Các bên nên họp gia đình để thống nhất tỷ lệ và cách chia. Theo Điều 645 Bộ luật Dân sự, thỏa thuận cần lập thành văn bản và có thể công chứng để đảm bảo giá trị pháp lý.
Hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã
Đối với tranh chấp về đất đai hoặc tài sản gắn liền với đất, theo Điều 202 Luật Đất đai 2013, các bên phải hòa giải tại UBND cấp xã trước khi khởi kiện. Nếu hòa giải không thành, biên bản hòa giải sẽ là căn cứ để khởi kiện ra tòa.
Khởi kiện tại Tòa án
Một hoặc nhiều người thừa kế có thể nộp đơn khởi kiện tại tòa án nơi có tài sản hoặc nơi bị đơn cư trú. Hồ sơ cần có: giấy chứng tử, di chúc (nếu có), giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và các giấy tờ liên quan đến di sản.
Xét xử và thi hành phán quyết
Tòa án sẽ xem xét toàn bộ chứng cứ và đưa ra phán quyết phân chia tài sản theo di chúc hoặc theo pháp luật. Sau khi có phán quyết, các bên phải chấp hành, trừ khi có kháng cáo hợp lệ.
Tình huống chia tài sản thừa kế có người không đồng ý đòi hỏi sự hiểu biết pháp lý và quy trình xử lý đúng đắn để đảm bảo quyền lợi cho tất cả các bên liên quan. Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc phân chia di sản hoặc cần tư vấn pháp lý chuyên sâu, Nacilaw – đơn vị tư vấn luật uy tín tại Hà Nội – sẵn sàng hỗ trợ bạn giải quyết nhanh chóng, đúng quy định pháp luật.
Thông tin liên hệ Nacilaw:
- Địa chỉ: Tầng 04, Toà nhà Stellar Garden, số 35 Lê Văn Thiêm, Phường Thanh Xuân, thành phố Hà Nội
- Hotline: 097.893.8505
- Email: info@nacilaw.com
- Website: https://nacilaw.com/
